کم خونی همیشه یک تشخیص نیست بلکه یک نام و یک برچسب است که توجه ما را به این نکته جلب می کند که بیماری نهفته ای وجود دارد که باید تشخیص داده شده و درمان شود.
علت ها علایم :
وقتی که شخص بیماری رنگ پریده به نظر می رسد، یک علامت آن کم خونی است چون تعداد گلبول های قرمز در حال گردش در خون کم می شود. خون، فقط یک منبع نیست که در رگ های خونی ما جریان دارد بلکه یا بافت حیاتی و یک سیستم حیات بخش است. خون رنگ خودش را از حضور یک رنگ دانه پروتئینی به نام هموگلوبین می گیرد که به میزان معینی در ترکیب سلولی خون وجود دارد.
این رنگ دانه با اکسیژن ترکیب می شود تا به خون رنگ قرمز روشن بدهد. گلبول های قرمز خون در جریان خون جاری شده و اکسیژن را به تمام بافت های بدن، بزرگ و کوچک و حتی کوچکترین و انتهایی ترین سلول در بدن می رساند. این اکسیژن برای انجام فرآیندهای سوخت و ساز و حیاتبخش در تمام سلول ها ضروری است.
وقتی که ما هوا را تنفس می کنیم ریه های ما هوا را می گیرند، هوایی که در سطح سلول و بافت مصرف می شود. یکی از مواد زاید حاصل از سوخت و ساز دی اکسیدکرین است که هموگلوبین آن را به ریه ها برمی گرداند. دی اکسیدکربن با هر عمل بازدم که ما انجام می دهیم به بیرون فرستاده می شود. اگر به هر دلیلی تعداد این گلبولهای قرمز کم شود مثلا به دلیل خونریزی، یک نارسایی مادرزایی در تشکیل گلبول قرمز، کمبودهای تغذیه ای، عفونت ها و یا اختلالات خونریزی و غیره، خون بیشتری لازم است تا همان مقدار از نیاز بافت به اکسیژن را نقل و انتقال دهد. از آنجا که خون بیشتردر دسترس نیست همان مقدار خون باید مسافت های بیشتر را برای همان کار طی کند. بنابراین در چنین حالتی اغلب اوقات قلب بیشتر می تپد و ضربان آن افزایش می یابد.
این افزایش در ضربان قلب به تلاش بیشتری نیاز دارد. در حالت طبیعی شخص از ضربان قلب خودش آگاهی ندارد. اما این تلاش بیشتر به صورت تپش شدید قلب حس می شود. وقتی که این نیاز مثل حالت کم خونی شدید، حتی بشتر هم می شود، به ماهیچه قلب نیز خون کمتری می رسد، یعنی اینکه قلب اکسیژن کافی برای انجام مطلوب وظیفه خودش، دریافت نمی کند و در پاک کردن در اکسیدکربن به همراه سایر مواد زاید که به دلیل این فعالیت عضلانی اضافی تشکیل می شوند تاخیر پیش می آید. بنابراین در قفسه سینه دردی به وجود می آید که به آن آنژِین گفته می شود.
کم خونی موجب رنگ پریدگی، تنگی نفس، افزایش ضربان قلب، تپش قلب، خستگی، بی قرای، سرگیجه، سردرد، تحریک پذیری و چرت زدن در شخص می شود، یعنی تمام سیستم های بدن کمتر از حد مطلوب کار می کنند. زنان نسبت به کم خونی مستعدتر هستند؛ چون آنها قاعدگی دارند و هر ماه مقدار معینی از خون را از دست می دهند. همچنین در طول مدت آبستنی که جنین ازمادر تغذیه می کندمستعد کم خونی می شوند. با این امر به طور طبیعی از طریق یک رژیم غذایی سالم جبران می شود. در مورد زنانی که به دلیل اختلالات قاعدگی مبتلا به خونریزی شدید بوده و یا بدون فاصله گذاری کافی آبستنی های مکرر دارند کم خونی زودتر استقرار یافته و علایم ظاهری آن مشابه علایمی می شود که با بیماری قلبی همراه هستند. در چنین وضعیت هایی ممکن است بیماری قلبی واقعی تشخیص داده نشود چون امکان دارد که پزشک متخصص این علایم را مربوط به یک اختلال زنانه تفسیر کند.
بچه هایی که دچار سوء تغذیه هستند نیز قربانی کم خونی می شوند. داروهایی ویژه ای که برای بیماری های سیستمی تجویز می شوند مثل: داروهای ضد مالاریا، آسپرین ها، سولفونامیدها و آنتی بیوتیک هایی مثل کلرامفنیکل، همگی ممکن است موجب کم خونی شوند. برخی از افراد یک کمبود آنزیم دارند که به آنها G6PD گفته می شود. این اختلال روی فرآیندهای سوخت و ساز معینی که مربوط به تولید گلول قرمز خون است تاثیر می گذارد.
درمان ها:
علت کم خونی باید تشخیص داده شده و درمان شود. در این زمینه غذاهای معینی که به طور طبیعی وجود دارند بیشتر از سایر غذاها کمک می کنند. به منظور تولید گلبول های قرمز سالم بدن نیاز به پروتئین، آهن و عناصر کمیاب دارد. در یک رژیم گیاهخواری، گندم کامل، برنج و سایرغلات نیازهای پروتئین را برطرف می کنند اما این آهن و عناصر کمیاب است که مورد غلت قرار می گیرند.
- بادام منبع غنی از آهن و عناصر کمیاب است. یک شب تا صبح تعداد 8 تا 10 عدد مغز بادام را خیس کنید. صبح روز بعد بادام ها را پوست کنده آنها را به صورت نیمه آسیاب شده تبدیل کنید و با یک لیوان شیرداغ مخلوط کنید، برای خوشمزه کردن آن عسل و عصاره نیشکر اضافه کنید و آن را به جای چای به عنوان یک نوشابه صبحانه مقوی بنوشید. چای در جذب آهن اختلال ایجاد می کند و عصاره نیشکر منبع غنی اهن همراه با برخی از ویتامین های گروه ب نیز هست. اگر مزه عصاره نیشکر در شیر را دوست ندارید آن را با عسل عوض کنید.
- پسته نیز مغز دیگری است که بی نهایت از آهن سرشار است. در حقیقت اهالی پنجاب و گجرات بسیار علاقمند به معجونی هستند که به شرح ذیل تهیه می شود:
- یک لیوان شیر، 2تا3 عدد بادام و 2تا3 عدد پسته کوبیده شده، 2 تا3 نخ زعفران، کمی پودر هل، جوز هندی و دارچین. این مخلوط یک نوشیدنی مغذی قبل از خواب است که خوابی آرام و آرامش بخش برای انسان به ارمغان می آورد.
- نوشیدنی سالم دیگری که در طول روز و به ویژه در تابستان خورده می شود عبارتست از نصف فنجان آب انار تازه با کمی پودر دارچین آسیاب شده و یک قاشق چایخوری عسل که در روز یک بار نوشیده می شود. یک قاشق چایخوری از دانه آسیب شده انار نیز می تواند با یک فنجان شیر خورده شود. این نوشیدنی مغذی وانرژی زا است.
- هندوستان کشوری پهناور با عادات غذایی متنوع است. با این وجود، هر فردی عملا روزانه برگ تازه گشنیز را مصرف می کند. هم برای تزئین غذا و هم آسیاب کردن آن همراه با فلفل سبز تند و ادویه های مختلف، آبلیمو یا تمبرهندی، نارگیل و غیره تا از آن چاشنی درست کنند. پودر آسیاب شده تخم گشنیز یک چاشنی است که در پخت و پز روزانه از آن استفاده می شود و نه تنها فیبر، بلکه آهن و عناصرکمیاب را در غذا فراهم می کند. با دو قاشق چایخوری از پودر تخم گشنیز، که در یک فنجان آب و به مدت 2 تا 3 دقیقه جوشیده است، یک دم کرده درست کنید. آن را صاف و سرد کنید و به آن عسل یا شیر اضافه کنید تا طعم بگیرد. دو بار در روز از آن بنوشید. این دم کرده را می توان با جایگزین کردن شنبلیله به جای گشنیز درست کرد. تخم شنبلیله بوی قوی داشته و کمی طعم تلخ دارد، از این رو مقدار مصرفی آن کمتر است.
نکته:
غذاها، چاشنی ها و ادویه جات سرشار از آهن و عناصر کمیاب هستند که جزء اصلی یا تکمیلی درمان کم خونی می باشند از جمله: بادام، میوه درخت بلادر، نارگیل خشک، کنجد، پسته، آنغوزه، زیره، چودر انبه خشک، دانه خشخاش، خمیر تمر هندی و زردچوبه و میوه هایی مثل سیب، خربزه درختی و انار.
منبع : کتاب دانشنامه درمان های طبیعی/ دکتر پی.اس.فادکه
